Mấy tuần nay giới công nghệ và đầu tư toàn cầu chấn động với cú “ngã ngựa” của Startup chia sẻ văn phòng WeWork tại Mỹ có định giá lên đến 43 tỷ USD, sau vài tuần rớt còn chưa đến 10 tỷ USD & phải huỷ IPO, các nhà đầu tư “lõm” nặng thậm chí chỉ so với tổng lượng tiền mặt đã huy động 12.8 tỷ USD, còn đang bàn đến khả năng phá sản. Câu chuyện chi tiết được phân tích trên rất nhiều báo lớn tại Mỹ, người đẹp Tuệ Lâm đã dịch lại các diễn biến tại đây https://medium.com/…/wework-từ-gã-khổng-lồ-47-tỷ-đô-đến-bờ-sản
Trách nhiệm đầu tiên rõ ràng thuộc về Founder & CEO, người được truyền thông mô tả là chuyên quyền, độc đoán, lập dị, bòn rút, xa xỉ (VD: lấy $60M của Cty mua máy bay riêng)… vừa bị sa thải khỏi chính Cty mình sáng lập. Tuy nhiên trong câu chuyện này có một góc nhìn khá thú vị & tương quan với thị trường đầu tư công nghệ ngay tại Việt Nam hiện nay, đó là: chính các nhà đầu tư “NGÁO BÓNG” (chuyên thổi bong bóng Startup) đã góp phần tạo ra những Startup “NGÁO GIÁ” bằng phương pháp đầu tư “PHI THỊ TRƯỜNG”, thậm chí bị phán xét là “NGUỴ TƯ BẢN”.
Một đại biểu điển hình là Son-san, chủ tịch SoftBank đến từ Nhật Bản, một “phù thuỷ” về đầu tư công nghệ toàn cầu với các thương vụ đầu tư thành công kinh điển (1 ăn hàng nghìn lần) vào Yahoo và Alibaba quãng 20 năm trước. Từ lợi nhuận & uy tín khổng lồ từ các thương vụ trước, ông đã huy động được quỹ Vision Fund trăm tỷ USD để đầu tư vào các Startup kinh tế chia sẻ tiếp theo như Uber, WeWork, Grab cùng nhiều Tech Unicorn khác… và giờ bị “kết tội” là “thủ phạm” đứng đằng sau mô hình đầu tư không bền vững nói trên với các đặc điểm sau:
1. Tìm một thị trường đủ lớn (VD: gọi xe với Uber/Grab, bất động sản với WeWork) và bơm vốn thật mạnh qua nhiều vòng đầu tư vào một Startup để thực thi mô hình “lost leader” bán hàng dưới giá vốn & chịu lỗ nặng để: 1) Educate thị trường, 2) Đè chết các đối thủ.
2. “Nhất tiễn hạ song điêu” khi thị trường đã được Educate & các đối thủ ít tiền hơn đã bị quét sạch khỏi thị trường vì không chịu nổi cạnh tranh giá thì tự nhiên hình thành thế “độc quyền tư bản”. Khi đó tăng giá & hy vọng kiếm được lợi nhuận, bán lại cho nhà đầu tư khác hoặc IPO lên sàn bán cho công chúng…
Tuy nhiên “nhân tính không bằng trời tính” vì liều thuốc nào cũng có tác dụng phụ không mong muốn, trong trường hợp này là:
1. Đối với STARTUP: được bơm vốn không giới hạn mà không cần đếm xỉa đến hiệu quả kinh doanh nên bản thân Startup và Founder trở nên hư hỏng & dựa dẫm thái quá vào cái “Comfort Zone” là “Đốt, Đốt nữa, Đốt mãi” nên đi quá xa, dẫn đến một mô hình kinh doanh KHÔNG-THỂ-SINH-LỜI được nữa. Ngoài ra định giá được thổi lên quá nhanh nên dẫn đến tình trạng “NGÁO GIÁ” đẫn đến không thể gọi vốn được nữa vì quá đắt, khi đó nguy cơ sụp đổ như WeWork là rất lớn.
2. Đối với NGÀNH: kéo theo cả ngành phải “chạy đua vũ trang” bằng các vòng gọi vốn đốt tiền liên miên. Cuộc chơi khi đó trở thành Game của các nhà đầu tư tài chính chứ không còn là của các doanh nhân công nghệ vốn phải lấy đổi mới sáng tạo làm nòng cốt nữa, vì đổi mới sáng tạo có thể bị triệt tiêu bởi chiêu “lấy thịt đè người” của một vài Startup giỏi gọi vốn đốt tiền.
3. Đối với XÃ HỘI: giá trị cốt lõi của chủ nghĩa tư bản là các doanh nghiệp tạo ra các sản phẩm dịch vụ TỐT & RẺ hơn nhờ cạnh tranh lành mạnh. Ngược lại, mô hình “Burn-to-Last” (đốt tiền để tồn tại) nói trên là phi kinh tế thị trường & bị các nhà phân tích phán xét là “NGUỴ TƯ BẢN”, tạo ra một thị trường thiếu lành mạnh & nguy cơ ĐỘC QUYỀN hiển hiện. Hiểu một cách đơn giản thì hàng TỐT (bởi các Startup đổi mới sáng tạo nhưng ít vốn) có thể bị hàng RẺ & KÉM CHẤT LƯỢNG (của các Startup giỏi gọi vốn đốt tiền) đè bẹp & thao túng.
Vậy bài học rút ra ở đây là gì?
1. Không chỉ các Startup mà chính bản thân các nhà đầu tư cần phải “TỈNH RA” trong việc lạm dụng đòn bẩy vốn để thâu tóm thị trường, lịch sử cho thấy chiêu “LẤY THỊT ĐÈ NGƯỜI” không phải bao giờ cũng đúng. Bản thân Son-san cũng đã bắt đầu thay đổi quan điểm định hướng các Startup của mình phải bắt đầu kiếm được tiền, khi đó sẽ lòi ra ai thực chất (xem tại đây https://www.bloomberg.com/…/softbank-makes-wework-an-exampl…)
2. Vai trò QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC trong việc nhận biết các chiêu trò đầu tư thâu tóm thị trường để nhìn xa & điều tiết chính sách nhằm bảo vệ doanh nghiệp bản địa trước cơn BÃO VỐN nếu không thị trường công nghệ chắc chắn sẽ nằm trong tay một vài nhà tư bản nước ngoài. Ngay tại Mỹ đã bắt đầu có các lời kêu gọi chủ nghĩa tư bản tốt đẹp hãy quay trở lại – time to restore honest capitalism (xem tại đây https://www.businessinsider.com/wework-is-a-prime-example-o…)
Ở Việt Nam thực trạng này trong các Startup công nghệ cũng đang khá là phổ biến, mời các bạn bình luận & gạch đá thêm nhé
Nguồn trích dẫn FB Shark Bình
